Η Καλλιγραφία (书法 - Shū Fǎ - Σου Φα), κυριολεκτικά «όμορφη γραφή», έχει εκτιμηθεί ως μορφή τέχνης σε πολλούς διαφορετικούς πολιτισμούς σε όλο τον κόσμο, αλλά το νόημα της καλλιγραφίας στον κινεζικό πολιτισμό είναι απαράμιλλο. Στην Κίνα, από πολύ πρώιμη περίοδο, η καλλιγραφία δεν θεωρούνταν απλώς μια μορφή διακοσμητικής τέχνης. Αντιθέτως, θεωρήθηκε ως η υπέρτατη μορφή εικαστικής τέχνης, εκτιμήθηκε περισσότερο από τη ζωγραφική και τη γλυπτική και κατατάχθηκε παράλληλα με την ποίηση ως μέσο αυτό έκφρασης και καλλιέργειας.Το πώς έγραφε κανείς, στην πραγματικότητα, ήταν εξίσου σημαντικό με αυτό που έγραφε.Για να κατανοήσουμε πώς η καλλιγραφία κατέλαβε μια τέτοια εξέχουσα θέση, είναι απαραίτητο να λάβουμε υπόψη μια ποικιλία παραγόντων, όπως τα υλικά που χρησιμοποιούνται στην καλλιγραφία και τη φύση της κινεζικής γραπτής γραφής, καθώς και την εκτίμηση που τρέφουν για τη γραφή και την εκπαίδευση στην παραδοσιακή Κίνα.
Τα παλαιότερα σωζόμενα παραδείγματα κινεζικής γραφής είναι οι επιγραφές που εμφανίζονται σε οστά ζώων και καβούκια χελώνας καθώς και σε χάλκινα αγγεία, τα παλαιότερα από τα οποία χρονολογούνται από τη δυναστεία των Σανγκ (商 - Shāng, περίπου 1600 - περίπου 1100 π.Χ.). Οι βασιλιάδες χρησιμοποιούσαν αυτά τα αντικείμενα σε σημαντικές τελετουργίες και μερικοί μελετητές έχουν υποστηρίξει ότι αυτή η πρώιμη συσχέτιση της γραφής με την τελετουργική και πολιτική εξουσία βοηθά να εξηγηθεί η ειδική θέση που απονέμεται σε όσους γνώριζαν ανάγνωση και γραφή.
Αυτές οι πρώιμες επιγραφές έγιναν στην επιφάνεια ενός οστού ή ενός χάλκινου καλουπιού με ένα αιχμηρό, μυτερό όργανο. Ως αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας, οι χαρακτήρες (ή τα «γραφήματα» όπως ονομάζονται επίσης) στερούνται γενικά τα είδη γραμμικής παραλλαγής και άλλα χαρακτηριστικά που θεωρούνται προ απαιτούμενα της αληθινής καλλιγραφίας. Αυτές οι ιδιότητες άρχισαν να αναδεικνύονται πολύ καθαρά κατά τη διάρκεια της δυναστείας των Χαν ((汉 - Hàn, 206 π.Χ. -220 μ.Χ.), όταν οι Κινέζοι τεχνίτες τελειοποίησαν την κατασκευή των βασικών υλικών που εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται από τους καλλιγράφους σήμερα: πινέλο, μελάνι, χαρτί και μελανόπετρα.
Αν και τα αρχαιολογικά στοιχεία επιβεβαιώνουν ότι οι βούρτσες ήταν γνωστές στην Κίνα πολύ νωρίτερα, ήταν κατά την περίοδο των Χαν που η χρήση τους έγινε ευρέως διαδεδομένη. Μια τυπική βούρτσα αποτελείται από μια δέσμη από τρίχες ζώων (μαύρες τρίχες κουνελιού, λευκές τρίχες κατσίκας και κίτρινες τρίχες νυφίτσας, ήταν όλες πολύ δημοφιλείς) ωθημένες μέσα σε ένα σωλήνα από μπαμπού ή ξύλο (αν και περιστασιακά χρησιμοποιούνταν επίσης νεφρίτης, πορσελάνη και άλλα υλικά). Οι τρίχες δεν έχουν όλες το ίδιο μήκος. Μάλλον, ένας εσωτερικός πυρήνας έχει μικρότερες τρίχες γύρω του, οι οποίες με τη σειρά τους καλύπτονται από ένα εξωτερικό στρώμα που λεπταίνει σε ένα σημείο. Τα πινέλα διατίθενται σε μεγάλη ποικιλία σχημάτων και μεγεθών που καθορίζουν τον τύπο της παραγόμενης γραμμής. Το κοινό όμως όλων αυτών των πινέλων είναι η ευελιξία τους. Είναι αυτό το χαρακτηριστικό περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο που επιτρέπει στην καλλιγραφική γραμμή να είναι τόσο ρευστή και εκφραστική.
Το μελάνι που χρησιμοποιείται στην καλλιγραφία είναι συνήθως κατασκευασμένο από μαύρο λυχνάρι, ένα υπόλειμμα αιθάλης που δημιουργείται από την καύση ρητίνης πεύκου ή λαδιού κάτω από μια κουκούλα. Αφού συλλεχθεί, το μαύρο λυχνάρι αναμειγνύεται με κόλλα και στη συνέχεια πιέζεται σε καλούπια. Τα σκληρά ραβδιά που προέρχονται από αυτό μπορούν στη συνέχεια να αλεσθούν πάνω σε μια πέτρα και να αναμειχθούν με νερό, μια διαδικασία που επιτρέπει στον καλλιγράφο να ελέγχει το πάχος του μελανιού και την πυκνότητα της χρωστικής. Η εφεύρεση του χαρτιού εκτιμάται ευρέως ως μία από τις σημαντικότερες τεχνολογικές συνεισφορές της Κίνας στον κόσμο. Η παράδοση πιστώνει την ανακάλυψη της διαδικασίας στον Κάι Λουν το 105, αν και πρόσφατα ευρήματα τάφων δείχνουν ότι το χαρτί ήταν γνωστό τουλάχιστον έναν αιώνα νωρίτερα.
Το χαρτί κατασκευαζόταν από διάφορες ίνες, όπως μουριά, κάνναβη και μπαμπού, και παρείχε μια φθηνή εναλλακτική λύση στο μετάξι ως αλεσμένο υλικό για καλλιγραφία και ζωγραφική. Μαζί με τη μελανόπετρα - μια λαξευμένη πέτρινη πλάκα με μια δεξαμενή για το τρίψιμο μελανιού και την ανάμειξή της με νερό - η βούρτσα, το μελάνι και το χαρτί είναι γνωστά στην Κίνα ως οι«Τέσσερις Θησαυροί της Μελέτης»(文房四宝 - Wén Fáng Sì Bǎo - Γουέν Φανγκ Σι Μπάο), υποδεικνύοντας την υψηλή εκτίμηση που κατείχαν και τα υλικά καλλιγραφίας. Αυτοί οι Τέσσερις Θησαυροί είναι τα ίδια υλικά που χρησιμοποιούσαν οι παραδοσιακοί Κινέζοι ζωγράφοι.
Η ζωγραφική στην Κίνα πρακτικά από την έναρξή της θεωρήθηκε δευτερεύουσα σε σχέση με την καλλιγραφία ως εικαστική τέχνη. Προσπαθώντας να κατανοήσουμε γιατί η καλλιγραφία κατέλαβε τόσο εξέχουσα θέση στην Κίνα, είναι χρήσιμο να εξετάσουμε τα χαρακτηριστικά που εκτιμήθηκαν όταν η καλλιγραφία άρχισε να αναδύεται ως μια μορφή τέχνης διαφορετική από την απλή γραφή, όταν δηλαδή δείγματα γραφής άρχισαν να εκτιμώνται, να συλλέγονται και να αντιμετωπίζονται ως τέχνη. Ένα από τα πρώτα καταγεγραμμένα περιστατικά αφορά τον αυτοκράτορα Μινγκ (明 - Míng) των Χαν του πρώτου αιώνα, ο οποίος, όταν άκουσε ότι ο ξάδερφός του βρισκόταν στο κρεβάτι του θανάτου του, έστειλε έναν αγγελιοφόρο για να λάβει ένα κομμάτι του γραπτού του προτού πεθάνει. Με αυτό τον τρόπο, ο αυτοκράτορας Μινγκ ήλπιζε ότι θα μπορούσε να «κοινωνήσει» με τον συγγενή του, ακόμη και μετά θάνατον, μέσα από τα ίχνη της προσωπικότητάς του που ενσαρκώνει η καλλιγραφία του.
Περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο παράγοντα, ο ισχυρισμός ότι η καλλιγραφία μπορεί να χρησιμεύσει ως μέσο αποκάλυψης και αυτό έκφρασης εξηγεί καλύτερα γιατί έγινε τόσο μεγάλη. Μια σύντομη εξέταση της καλλιγραφικής τεχνική θα μπορούσε να ρίξει λίγο φως στο ερώτημα γιατί τέτοιες εκφραστικές δυνατότητες θεωρούνταν εγγενής στην καλλιγραφία. Η κινεζική γραπτή γραφή αποτελείται από πολλές χιλιάδες μεμονωμένα γραφήματα. Το καθένα αποτελείται από μια αμετάβλητη ομάδα πινελιών που εκτελούνται με καθορισμένη σειρά. Ένα από τα πραγματικά μοναδικά χαρακτηριστικά της καλλιγραφίας που προκύπτει από αυτές τις φαινομενικά περιοριστικές κατευθυντήριες γραμμές είναι ότι ο θεατής είναι σε θέση να ανατρέξει διανοητικά, τα ακριβή βήματα με τα οποία έγινε το έργο. Ο θεατής είναι επίσης σε θέση να παρατηρήσει εξαιρετικά λεπτές αποχρώσεις της εκτέλεσης - όπου ένα πέρασμα έγινε γρήγορα ή αργά, αν το πινέλο τοποθετήθηκε στο χαρτί με μεγάλη λεπτότητα ή δύναμη, και ούτω καθεξής. Η δυνατότητα εκτέλεσης αυτής της αναδρομής εξατομικεύει την εμπειρία θέασης και δημιουργεί στον θεατή την αίσθηση της αλληλεπίδρασης ή της επικοινωνίας με τον απόντα καλλιγράφο. Ταυτόχρονα, είναι ακριβώς οι αποχρώσεις της εκτέλεσης, αυτές οι εξατομικευμένες αποκλίσεις από τη φόρμα που διαχωρίζουν την καλή καλλιγραφία από την κακή γραφή. Επιπλέον, καθώς όλοι όσοι διδάσκονται να διαβάζουν και να γράφουν μαθαίνουν τις ίδιες βασικές διαδικασίες, συχνά κυριολεκτικά ανιχνεύοντας διάσημα παραδείγματα καλλιγραφίας, κάθε μορφωμένος άνθρωπος είναι σε σημαντικό βαθμό ικανός να αντιληφθεί και να εκτιμήσει τα επιτεύγματα ενός μεγάλου καλλιγράφου.
Η αξιολόγηση της καλλιγραφίας είχε λοιπόν ξεκάθαρα μια προφανή κοινωνική διάσταση, είχε όμως και μια σημαντική φυσική διάσταση που δεν πρέπει να αγνοηθεί. Για παράδειγμα, οι πρώτοι κριτικοί και οι γνώστες συχνά παρομοίαζαν την εκφραστική του δύναμη με στοιχεία του φυσικού κόσμου, συγκρίνοντας την κίνηση της βούρτσας με τη δύναμη ενός ογκόλιθου που πέφτει από την πλαγιά ενός λόφου ή με τη χάρη των φευγαλέων σχεδίων που αφήνονται στην επιφάνεια μιας λίμνης από τις χήνες που κολυμπούν σε αυτή.
Αν και η πρακτική και η εκτίμηση της καλλιγραφίας συχνά παρουσιάζονται ως ουσιαστικά παραδοσιακές αναζητήσεις, η καλλιγραφία είναι παρούσα στη σύγχρονη Κίνα με διάφορους τρόπους.
Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να κατηγοριοποιήσετε την κινεζική καλλιγραφία σύμφωνα με στiλ, χρονικές περιόδους, εμφανίσεις ζώων, ιδρυτικές αρχές χαρακτήρων, σώμα, μυαλό, ιδέα, πρόθεση, ουσία, κ.λπ.
Τα «εσωτερικά στiλ καλλιγραφίας» μοιάζουν κάπως με τις εσωτερικές πολεμικές τέχνες στο ότι φαίνονται σταθερά, βαριά, σταθερά και μη κολακευτικά. Είναι γενικά πιο αργά στην κίνηση και πλούσια σε ουσία και εγγενή ομορφιά. Η δύναμη που περιέχεται σε κάθε διαδρομή είναι πιο συμπυκνωμένη και σαφής. Αντίθετα, τα "εξωτερικά στiλ καλλιγραφίας" θα φαίνονται πιο ρευστά, γρήγορα, ρέοντα, ελαφριά, κομψά και αξιαγάπητα. Οι παράγοντες μπορεί να εξαρτώνται από την προτίμηση, την ιδιοσυγκρασία, την κληρονομιά και τις προσεγγίσεις του καλλιγράφου για τη χρήση του πινέλου, της δύναμης, του μυαλού και της μεταφυσικής. Φυσικά, με αυτήν την κατηγοριοποίηση θα υπάρξουν κάποια έργα που θα εμπίπτουν μεταξύ των εσωτερικών και εξωτερικών περιοχών και κάποια που δεν είναι τόσο προφανή για τους σκοπούς της κατηγοριοποίησης. Συνήθως τα εσωτερικά στiλ καλλιγραφίας θα είναι το Bei School (碑学 - Bēi Xué - Μπέι Σούε) και τα εξωτερικά στiλ καλλιγραφίας θα είναι το Te School (帖学 - Τiē Xué - Τιε Σούε). Ωστόσο, αυτό δεν είναι απόλυτο. Μερικές φορές, όταν η ικανότητα και το μυαλό ενός καλλιγράφου ήταν τόσο συμπυκνωμένα ή υπερβατικά, δεν είναι δίκαιο να κατηγοριοποιούμε.
Βασικές πινελιές
- Τελεία (点 - Diǎn - Τιέν)
- Οριζόντια (横 - Héng - Χανγκ)
- Κάθετη (竖 - Shù - Σου)
- Γάντζος (钩 - Gōu - Γκόου)
- Ανύψωση (提 - Τí - Τι)
- Αριστερά Πτώση (撇 - Piē - Πιε)
- Κοντά Aριστερά - Πτώση (短撇 - Duǎn Piē - Ντουάν Πιε)
- Δεξιά-Πτώση (捺 - Nà - Να)
Αυτά τα βασικά χρησιμοποιούνται ξανά και ξανά για πολλά χρόνια. Σιγά σιγά εσωτερικεύονται. Ο μαθητής δημιουργεί μυϊκή μνήμη. Οι κινήσεις που κάποτε ήταν άβολες γίνονται ομαλές και ενστικτώδεις. Ο μαθητής αναπτύσσει νοητικές δεξιότητες όπως υπομονή, ευαισθησία και ηρεμία. Αυτός ή αυτή αναπτύσσει επίσης σωστή φυσική ευθυγράμμιση, σωστή αναπνοή και αντοχή. Σας θυμίζει κάτι; Αν ναι θα καταλάβετε γιατί στον ναό Σαολίν εξασκείται ανέκαθεν και η καλλιγραφία.